Kamu yararına bağlı olarak bir kişiye yani şahsa ait taşınmaz malların belirli bir proje kapsamında amacına uygun olarak hastane, okul, yol gibi kamunun ortak kullanımı olan ihtiyaçların hizmet vermesi için hükümlerin uygulanması işine kamulaştırma bir diğer ismiyle devletleştirme denmektedir.
Kamulaştırma işinde kamu yönetimleri yasalar gereği hizmetleri yerine getirmektedir. Yine kamu yönetimleri bu yasalar gereği özel mülklere el koyarken mal sahibi kişilere karşılığında gerekli ödemeyi yapmaktadır.
Kamulaştırma işinin gerçekleşmesi için yönetimlerin alınan kararları kanunda yer alan üst yönetim organlarına onaylatmaları gerekmektedir.
Kamu yararına yapılan kamulaştırma işindeki kararları Cumhurbaşkanı ya da bakanlar da verebilir. Bu durumda da ayrı bir onaylatma sistemi devreye girer.
Kamulaştırma işi kamulaştırma kararı verildikten sonra başlar. Hatta bu kararı hangi yönetimin verdiği de onay sürecinde değişik süreçlere neden olabilir. Bu yüzden genel hatlarıyla aşağıda kamulaştırma işinin nasıl yapıldığı konusunda listeleme yöntemine gidilmiştir. İşte bu maddeler şöyle sıralanmaktadır:
Kamulaştırma kararı verildikten sonra bu kararın tapu kütüğüne yazılması gerekir.
Bu yazım işlemi için ilgili yönetim konu olan taşınmazın bağlı olduğu tapu yönetimine bildirimde bulunur.
Bu bildirim doğrultusunda tapu kütüğü belirtmeler bölümü devreye girer.
Bu belirtmeler bölümündeki ilgili yazım şöyle yapılır: 2942 sayılı yasanın 7. maddesine göre belirtmedir şeklindedir.
Bu belirtme ise bir uyarıcı niteliği taşımaktadır.
Yetkililer bu belirtmeyi bilerek okuyarak ve kabul ederek tapu yönetimi işlemleri yapmaya başlar.
Tapu yönetimi ilgili sonucu ilgili kamulaştırma kararını almış olan yönetime bildirir.
Bu aşamadan sonra kamulaştırma ederi belirlenir. Taşınmazın kendi mülkiyetine geçirilmesi için karar verilir ve ilgili mahkemeden de ilişkili belge talep edilir.
Karar alındıktan sonra ilgili yönetim bazı bilgileri özel mülk sahibine yazılı olarak bildirir.
Bu bildiriler arasında kanun maddesine göre belirlenmiş taşınmazın bedel miktarı, pazarlıkla satın almak, farklı bir taşınmazla takas şeklinde değiştirmek gibi bildiriler yer almaktadır.
Kamulaştırma kanununda yer alan bedel tespiti hususlarında dikkat edilen bazı noktalar mevcuttur.
Cins, tür, yüz ölçümü, değeri etkileyen niteliklerin ayrı ayrı hesaplanması, vergi beyanı, resmi makamlarca belirlenmiş kıymet taktirleri, ilgili arazinin koşullara uygun şekilde kullanılması halinde gelecek olan net gelir, yıpranma payı, maliyet hesapları, bedel tespitinde etkili olan durumlar gibi noktalar kanunda dikkat edilen hususlardır.
Kamulaştırma işi devletleştirme işini yapmak isteyen yönetim ve mülk sahibine göre belirli süreçleri kapsamaktadır. Dolayısıyla kamulaştırma işinin kesinleşmesi de belirli bir zamanı gerektirmektedir.
Kamulaştırma işlemiyle özel mülk sahiplerine devlet himayesine mallarının geçmesi dahilinde bir bedel ödenmektedir. Bu bedel elbette ki kamulaştırma kesinleştiğinde gerçekleşmektedir.
Kamulaştırma kararı alındıktan sonra süreçler ve kararın onaylatılması yani kesinleşmesi ortalama olarak 6 ay kadar sürmektedir.
Konuya dahil edilen ve ilgili taşınmaz malın değeriyle ilgili savunma ve delil ilan tarihinden itibaren on gün içinde ilgili mahkemeye yazılı olarak bildirilmesi gerekir.
Hak sahipleri bu ilandan itibaren bir ay içinde itiraz hakkına sahiptir. Fakat itiraz etmedikleri taktirde de kamulaştırma bedeli ödeneceğine karar verilir ve belirtilir.
KAYNAK: https://www.hurriyet.com.tr/egitim/kamulastirma-nedir-nasil-yapilir-kamulastirma-ne-zaman-kesinlesir-41880148
